Czym prawo anglosaskie różni się od kontynentalnego?

Systemy prawne wykształcone jeszcze w czasach średniowiecza w ramach naszej zachodniej cywilizacji obejmują obecnie nie tylko określone akty i instytucje prawne, ale również pewną kulturę prawną.

Aktualnie współistnieją ze sobą dwa podstawowe systemy prawa – kontynentalny inaczej nazywany stanowionym oraz anglosaski. W wyniku licznie zachodzących procesów globalizacyjnych, mnóstwo elementów zachodnich systemów prawnych stało się powszechnych na całym świecie.

Anglosaski system prawa narodził się w średniowiecznej Anglii i był z powodzeniem stosowany również we wszystkich zamorskich koloniach brytyjskich.

Z kolei, powstały w tym samym czasie na obszarze kontynentalnej Europy, system stanowiony znany był głównie w koloniach europejskich potęg imperialnych, takich jak Hiszpania i Portugalia.

System prawa kontynentalnego

Jest to typowy system prawny krajów Europy kontynentalnej, obecny również niemal we wszystkich krajach Ameryki Łacińskiej, a także w Szkocji oraz w amerykańskim stanie Luizjana.

Ze względu na licznie występujące różnice historyczne oraz językowe dość często stosuje się podział porządków prawnych w tym systemie na kilka odłamów, w tym na romański, germański oraz na tzw. podkulturę skandynawską.

Cechy systemu prawa kontynentalnego mają nierozerwalny związek z religią chrześcijańską i zakładają między innymi wyłączność stanowienia prawa danego obszaru jedynie przez organy władzy ustawodawczej.

Jest to dość istotna różnica w stosunku do systemu anglosaskiego czyli tzw. common law, gdzie bazuje się w głównej mierze na uprzednio wydanych wyrokach sądowych czyli na popularnych precedensach. Norwegia oraz Szwecja czyli podkultura skandynawska zaadaptowała z kolei rozwiązania pośrednie między systemem kontynentalnym a anglosaskim.

Nie tylko Europa

W XIX i XX wieku system prawa kontynentalnego został również z powodzeniem przyjęty w krajach, które historycznie posiadały nieco inne tradycje prawne niż państwa europejskie. Można do nich zaliczyć między innymi Rosję oraz Japonię.

Celem wprowadzenia prawnego systemu kontynentalnego w tych krajach było przeprowadzenie reform, które miały stworzyć dogodne warunki do zdobycia władzy ekonomicznej oraz politycznej, porównywalnej do tej w Europie.

System prawa anglosaskiego

Jest to porządek prawny, który stał się najbardziej charakterystyczny dla krajów anglosaskich takich jak między innymi Wielka Brytania, Stany Zjednoczone, Australia, a także Nowa Zelandia, Irlandia oraz Kanada.

Występuje on również w Indiach, w Nigerii oraz w wielu krajach Afryki Zachodniej i w dawnej brytyjskiej kolonii – Hong Kongu.

Anglosaski system prawny dość często nazywa się prawem wspólnym, czyli z angielskiego – common law. Prawo i polityka w tym systemie opierają się w głównej mierze na precedensach i towarzyszącym im wyrokom sądowym. Jest to istotna różnica w stosunku do prawa kontynentalnego.

Anglosaski precedens składa się z dwóch podstawowych elementów – ratio decidendi czyli wiążących propozycji rozstrzygania kwestii prawnych oraz obiter dictum czyli propozycji rozstrzygania kwestii prawnych nie posiadających istotnego znaczenia dla danej sprawy.

Wzajemne przenikanie się systemów prawnych

Prawo stanowione nie pozostaje jednak całkowicie bez wpływu na prawo precedensu. Znajduje to swoje odbicie w licznych aktach prawnych stosowanych w dzisiejszym common law. Łatwo zaobserwować tę prostą zależność na przykładzie prawa karnego.

W Wielkiej Brytanii w dalszym ciągu całkowicie pozostaje ono domeną common law, podczas gdy w dużej części stanów USA zostało już kompleksowo skodyfikowane. Warto jednak pamiętać, że taka kodyfikacja common law praktycznie w ogóle nie reguluje nowych przypadków, a jedynie dokładnie porządkuje już istniejący materiał normatywny, który pochodzi właśnie z zaadoptowanego prawa precedensowego.